Raport z realizacji Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2022-2025 oraz efektów jego realizacji za rok 2022

Raport z realizacji  Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2022-2025 oraz efektów jego realizacji za rok 2022

Kluczowym aktem prawnym regulującym polską politykę  wobec alkoholu jest ustawa z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Z kolei kwestie związane z przeciwdziałaniem narkomanii zostały uregulowane w ustawie z dnia 29 lipca 2005r.  o przeciwdziałaniu narkomanii. Do marca 2022r. zadania z zakresu, który obejmują wyżej wymienione ustawy realizowane były w ramach dwóch odrębnych programów tj. Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii.  1 stycznia 2022r. weszły w życie przepisy wprowadzone ustawą o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw, które połączyły programy zwane potocznie „alkoholowe” oraz „narkotykowe” w jeden wspólny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii. W związku z tym uchwalone  wcześniej odrębne programy traciły swoją moc z dniem 31 marca 2022r. Ponadto znowelizowane przepisy wprowadziły  zmianę odnośnie terminu obowiązywania wspólnego programu. Wcześniej  programy „alkoholowe” i „narkotykowe” uchwalane były corocznie, z kolei po zmianie  program mógł zostać uchwalony  na okres nie dłuższy niż 4 lata. Mając powyższe na uwadze 30 marca 2022r. Rada Miejska w Głuchołazach podjęła uchwałę Nr XLIV/433/22 w sprawie Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiazywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania  Narkomanii na lata 2022-2025.  Przyjęty program  po raz pierwszy ma kilkuletnią perspektywę, a zawarte w nim cele i obszary działań nakładają obowiązek na wskazane w nim podmioty realizacji długofalowych zadań w obszarze uzależnień, o których mówi ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Zgodnie z tymi przepisami prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu, a także przeciwdziałaniem narkomanii należy do zadań własnych gmin. Ponadto od 2022r.  elementem gminnego programu mogą być również zadania związane z przeciwdziałaniem uzależnieniom behawioralnym.

Polskie ustawodawstwo nie pomija również problemu  przemocy w rodzinie, o czym świadczy  ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która do zadań własnych gminy dodaje także podejmowanie działań mających na celu przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Działania w tym zakresie, a zwłaszcza „udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie” podejmowane są również w  ramach Gminnego  Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomani na lata 2022-2025.

Oprócz tych 3 ustaw podstawą opracowania Gminnego Programu był Narodowy Program Zdrowia na lata 2021-2025, w ślad za którym przyjęto ramy czasowe jego obowiązywania. Gminny Program nie tylko ma ramy czasowe tożsame z Narodowym Programem Zdrowia ale także uwzględnia wyznaczony w nim cel operacyjny dotyczący profilaktyki uzależnień. To właśnie do jego realizacji służą zadania zaplanowane i podejmowane w obszarze uzależnień, gdzie jako realizator m.in. wskazana została jednostka samorządu terytorialnego. Z kolei celem strategicznym jest inicjowanie i wskazywanie kierunków działań zmierzających do zapobiegania oraz rozwiązywania  problemów wynikających ze spożywania napojów alkoholowych, używania narkotyków oraz związanych z uzależnieniami behawioralnymi wstępującymi na terenie Gminy Głuchołazy w perspektywie  najbliższych lat. Do osiągnięcia tego celu służą przyjęte w ramach Gminnego Programu cele operacyjne, z którymi powiązano  zadania Narodowego Programu Zdrowia w niżej opisanym zakresie.

Cel operacyjny nr 1:

Inicjowanie i wskazywanie kierunków działań  w zakresie edukacji zdrowotnej i profilaktyki w odniesieniu do uzależnień od środków psychoaktywnych (alkohol, narkotyki) oraz uzależnień behawioralnych, a także innych zachowań ryzykownych.

Zadania zrealizowane w 2022 roku powiązane z celem operacyjnym nr 1:

Picie alkoholu przez młodych ludzi jest bardzo częstym zachowaniem ryzykownym. Jego spożywanie przez osoby niepełnoletnie prowadzi w wielu przypadkach do podejmowania  innych zachowań ryzykownych i zaburza proces rozwojowy. Mając powyższe na uwadze podejmowano działania z zakresu uniwersalnej profilaktyki uzależnień obejmujące poszerzenie oferty spędzania czasu wolnego skierowane właśnie do najmłodszych mieszkańców naszej Gminy. Jednym z takich działań było  zorganizowanie  w czasie wakacji przez Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji w Głuchołazach zajęć sportowych i rekreacyjnych dla dzieci i młodzieży podczas programu „Lato z GOSiR”.
W ramach tego programu zorganizowano 2 cykle wycieczek krajoznawczych, zajęcia z  piłki nożnej, zajęcia z siatkówki, 7 nocnych biwaków na kąpielisku, 4 seanse plenerowego kina nocnego,  turnieje plażowej piłki nożnej, zabawy przy użyciu dmuchanego toru wodnego, 1 spływ pontonowy oraz Festyn Uśmiechu. Jak wynika ze sprawozdania  złożonego przez GOSiR w okresie od 27.06 – 03.09.2022r. w  zajęciach uczestniczyło 1086 osób ( niektóre osoby uczestniczyły w kilku rodzajach zajęć).

Z kolei w ramach Akcji BANAN (Bez Alkoholu NArkotyków i Nikotyny) kontynuowano wspieranie przedsięwzięć opartych o programy profilaktyczne, zgodnie ze złożonymi wnioskami. W 2022r.  zrealizowano 2 takie projekty tj.:

1. Organizator - Miejsko – Gminna Biblioteka Publiczna w Głuchołazach. Projekt profilaktyczny „Uzależnieni od pisania” –  w ramach projektu zorganizowano warsztaty kreatywnego pisania, podczas  których stworzone zostały  teksty nawiązujące do hasła akcji BANAN. Najlepsze hasła zostały  umieszczone na grafikach i rozdane w szkołach.
2. Organizator - Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 w Głuchołazach. Projekt z zakresu profilaktyki uzależnień  pn. „Wyłącz uzależnienie – włącz myślenie” – w ramach projektu zorganizowano dla uczniów zajęcia  nt. zdrowego stylu życia  i bezpieczeństwa w sieci. Przeprowadzono  diagnozę czynników  chroniących i czynnika ryzyka w zakresie relacji  między uczniami,  relacji  między uczniami i nauczycielami, agresji w szkole oraz świadomości  zagrożeń związanych  z zażywaniem narkotyków,  spożywaniem alkoholu, paleniem papierosów i korzystaniem z Internetu. Przeprowadzono także pedagogizację rodziców i rozdano materiały edukacyjne zakupione w ramach GPPiRPA oraz PN.  

Ponadto w ramach edukacji zdrowotnej na stronie internetowej Urzędu zamieszczano i uzupełniano  informacje dot. możliwości otrzymania pomocy w trudnych sytuacjach życiowych takich jak np. uzależnienia czy przemoc, zarówno w odniesieniu do osób dorosłych jak i dzieci. Na stronie tej znajdują się też odnośniki do zbioru wiadomości w zakresie uzależnień (w tym uzależnień behawioralnych), FAS (Płodowego  Zespołu Alkoholowego) oraz przemocy.

Do szkół natomiast zakupiono ulotki oraz broszury informacyjno – edukacyjne przeznaczone  dla nauczycieli, uczniów i ich rodziców dot. uzależnień behawioralnych. 

Efekty zrealizowanych działań:

• zagospodarowanie w czasie wakacji  czasu wolnego dla 1086 osób, głównie dzieci i młodzieży;
• udział 377 uczniów w projektach profilaktycznych ;
• udostępnienie na stronie internetowej www.glucholazy.pl materiałów edukacyjnych z zakresu uzależnień oraz informacyjnych dot.  uzyskania pomocy w trudnych sytuacjach życiowych;
• wyposażenie 15 szkół w ulotki i broszury z zakresu uzależnień behawioralnych
  ( Internet, smartfon, gry online) w łącznej ilości 1250 szt.  

Środki finansowe wykorzystane podczas realizacji zadań powiązanych z celem operacyjnym nr 1:  31.483,68 zł

Cel operacyjny nr 2:

Inicjowanie i wskazywanie kierunków działań  w zakresie badania problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki), uzależnieniami behawioralnymi i innymi zachowaniami ryzykownymi oraz przemocą w rodzinie.

Zadania zrealizowane w 2022 roku powiązane z celem operacyjnym nr 2:

W ramach tego zadania została opracowana Diagnoza problemów społecznych na terenie Gminy Głuchołazy. Przedstawia ona wyniki badań ankietowych przeprowadzonych w okresie sierpień - październik 2022 roku, obejmujących podstawowe problemy społeczne związane z nadużywaniem alkoholu, nikotyny, dopalaczy i narkotyków, uzależnieniami behawioralnymi, pandemią, a także przemocą w rodzinie i środowisku szkolnym oraz cyberprzemocą. Dane dotyczące lokalnych zagrożeń społecznych uzyskane zostały w drodze anonimowych badań ankietowych przeprowadzonych w Gminie Głuchołazy wśród trzech grup reprezentujących trzy lokalne środowiska:

• dorośli mieszkańcy,
• dzieci i młodzież szkolna,
• sprzedawcy i właściciele punktów sprzedaży alkoholu.

Badania przeprowadzono wśród dorosłych mieszkańców na terenie Gminy Głuchołazy za pomocą ankiety internetowej oraz wywiadu bezpośredniego realizowanego przy użyciu  ankiety papierowej. W badaniu uczniów również zastosowano ankiety internetowe. Z kolei wobec sprzedawców alkoholu - wywiad bezpośredni. Badaniem objęto łącznie 583 osoby, w tym 150 dorosłych mieszkańców, 403 uczniów i 30 sprzedawców napojów alkoholowych.

Zakres działań badawczych odnosił się do następujących kwestii:

• zidentyfikowania problemów uzależnień wśród dzieci, młodzieży i dorosłych mieszkańców,
• zidentyfikowania problemu przemocy w rodzinie,
• zidentyfikowania problemu przemocy rówieśniczej wśród uczniów,
• zidentyfikowania cyberprzemocy,
• zidentyfikowania skali problemów uzależnień behawioralnych wśród uczniów

oraz dorosłych mieszkańców Gminy Głuchołazy,

• zidentyfikowania przyczyn lub czynników wywołujących sytuacje problemowe,
• określenia skali oraz zakresu problemów uzależnień i innych problemów,
• zidentyfikowania skutków występujących problemów,
• pokazania rozwiązań mających na celu wyjaśnienie sytuacji problemowej lub złagodzenie jej skutków.

Według  opracowanego raportu w ramach podejmowanych działań należałoby zwrócić szczególną uwagę na nawiązanie ścisłej relacji pomiędzy środowiskiem szkolnym oraz rodzicami, bowiem grupą wysokiego ryzyka są przede wszystkim dzieci i młodzież. Wiele badań naukowych wskazuje na fakt, iż to dom rodzinny jest czynnikiem decydującym o dalszym rozwoju osobowościowym i światopoglądowym nastolatka. Z kolei komunikaty medialne oraz wpływ rówieśników mogą w wielu przypadkach negatywnie oddziaływać na nieustannie kształtującą się osobowość młodego człowieka, a to może przejawiać się w ryzykownych zachowaniach nastolatków. Wobec tego należałoby w sposób szczególny zadbać o małoletnich pochodzących ze środowisk zagrożonych wykluczeniem społecznym. Jest to ważna kwestia, gdyż często problemy z dzieciństwa oraz domu rodzinnego przenoszą się na dorosłe życie.

Ważne jest także, aby szkoła  była miejscem, które przyczyni się do budowy systemu wartości młodego człowieka oraz ostrzeże go przed konsekwencjami wynikającymi z podejmowania ryzykownych zachowań.  Dlatego też ze szczególną uwagą należy traktować dzieci, których rodzice nie potrafią poradzić sobie z własnymi uzależnieniami.

Wnioski opisujące tendencję w dynamice zagrożeń lokalnych, wskazują na umiarkowany stopień występowania danych problemów społecznych na terenie Gminy Głuchołazy. Pomimo to, według raportu należy podjąć wszelkie działania, które nie dopuszczą do pogłębiania się zjawisk marginalizacji, wykluczenia oraz patologii społecznych. Ważną kwestią jest również uświadamianie społeczności lokalnej  reagowania na przemoc zarówno tę rówieśniczą jak i domową. Tym bardziej, że jak wynika z przeprowadzonych  badań, istnieje spora część osób, która przyznała  się do tego, że wie o  przemocy w obrębie swojego środowiska. Wobec tego  osobom tym należałoby wskazać  jak reagować na przemoc i  gdzie zgłosić się o pomoc.

Badania oraz analiza problemów społecznych w Gminie Głuchołazy, wskazała różne obszary społeczne, które wymagają szczególnych interwencji, a wstępne określenie rozmiaru występujących problemów daje możliwość wprowadzenia odpowiednich działań profilaktycznych.

Efekty zrealizowanych działań:

Bezpośrednim rezultatem przeprowadzonej diagnozy jest  raport stanowiący podstawę do zaplanowania oraz zrealizowania konkretnych oddziaływań, które będą miały na celu zapobieganie i ograniczanie zagrożeń i problemów występujących na terenie Gminy Głuchołazy.

Środki finansowe wykorzystane podczas realizacji zadań powiązanych z celem operacyjnym nr 2: 3.400 zł

Cel operacyjny nr 3:

Inicjowanie i wskazywanie kierunków działań  w zakresie przygotowywania i podnoszenia kompetencji kadr  uczestniczących w realizacji zadań obejmujących profilaktykę i leczenie  uzależnienia od alkoholu, narkotyków, uzależnień behawioralnych oraz przeciwdziałanie przemocy w rodzinie.

Zadania zrealizowane w 2022 roku powiązane z celem operacyjnym nr 3:

W ramach tego zadania przeprowadzono szkolenia realizatorów programów profilaktycznych. Wzorem lat ubiegłych kontynuowano szkolenia  kierowane  bezpośrednio do nauczycieli i pedagogów zatrudnionych w szkołach znajdujących się na terenie Gminy Głuchołazy. Dzięki temu posiadają oni certyfikaty uprawniające do  realizacji programów profilaktycznych m.in. w placówkach, w których są zatrudnieni. W 2022r.  zorganizowano 2 takie szkolenia. Jedno obejmowało przygotowanie do realizacji rekomendowanego programu profilaktycznego pn. „Przyjaciele Zippiego”, drugie natomiast dotyczyło programu z zakresu uzależnień behawioralnych pn. „Wspólne kroki w cyberświecie”  

„Przyjaciele Zippiego” jest  międzynarodowym programem  psychoedukacyjnym z zakresu profilaktyki uniwersalnej i promocji zdrowia psychicznego, którego odbiorcami są  dzieci w wieku 5-9 lat. Program ten został opracowany  w celu wyposażenia małych dzieci w podstawowe kompetencje społeczno – emocjonalne, które już we wczesnym dzieciństwie pomagają  radzić sobie  w sytuacjach trudnych, a w przyszłości pozwolą  na dobre funkcjonowanie  w relacjach społecznych i unikanie zachowań ryzykownych. Efektem udziału w zajęciach jest  wzrost umiejętności komunikacyjnych, współpracy w grupie i rozwiązywania konfliktów. Program wzmacnia odporność na stres, uczy dzieci radzenia  sobie z codziennymi trudnościami, nazywania własnych uczuć, dobierania sposobów rozwiązywania konfliktów, a także pomagania innym.

„Wspólne kroki w cyberświecie” to z kolei program mający na celu zapobieganie e-uzależnieniom wśród dzieci poprzez dostarczanie wiedzy na temat zagrożeń związanych z uzależnieniami behawioralnymi, a także kształtowanie ważnych umiejętności obniżających ryzyko wystąpienia uzależnienia. Program „Wspólne kroki w cyberświecie” ma za zadanie ukształtowanie u dzieci uczących się w trzecich klasach szkoły podstawowej wiedzy i umiejętności, które sprzyjają bezpiecznemu korzystaniu z Internetu i innych mediów elektronicznych, a także chronią przed uzależnieniami od nich. Wiodącą strategią profilaktyczną, na której opiera się program, jest kształtowanie umiejętności życiowych dzieci.

Ponadto, aby ułatwić realizację  programu, do którego nauczyciele zostali już przeszkoleni w latach poprzednich zakupiono dla trzech szkół podręczniki do Programu  Domowych Detektywów.  

Działania edukacyjne prowadzono także poprzez zakup i wyposażenie Poradni „K” oraz Ośrodka Pomocy Społecznej w ulotki i plakaty związane z piciem alkoholu przez kobiety będące w ciąży.

Z kolei dla członków Zespołu Interdyscyplinarnego, grup roboczych oraz Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych  zorganizowano szkolenie w zakresie dialogu motywującego - SZTUKA MOTYWOWANIA – w obszarze pomocy i interwencji, podejścia i metody; DIALOG MOTYWUJĄCY – w pracy z osobą uzależnioną i osobą stosującą przemoc – aspekt praktyczny. W szkoleniu wzięło udział 16 osób. Ponadto Członkowie Gminnej Komisji podnosili swoje  kompetencje uczestnicząc w szkoleniach zewnętrznych.

Efekty zrealizowanych działań:

• przeszkolenie i uzyskanie uprawnień do realizacji programu profilaktycznego pn. „Przyjaciele Zippiego” przez 12 nauczycieli;
• przeszkolenie i uzyskanie uprawnień do realizacji programu profilaktycznego pn. „Wspólne kroki w cyberświecie ” przez 15 nauczycieli;
• wyposażenie 3 szkół w 83 komplety zeszytów do realizacji Programu Domowych Detektywów oraz 17 sztuk podręczników;
• wyposażenie Poradni „K”  oraz Ośrodka Pomocy Społecznej w łącznie  600 ulotek i 20 plakatów pt.  „ Ciąża bez alkoholu – z dzieckiem nie piję” oraz 150 broszur pt.
  „ Ciąża bez alkoholu. Dlaczego warto w tym czasie zachować abstynencję”;
• podniesienie kompetencji 16 osób w zakresie dialogu motywującego w pracy z osobami uzależnionymi i stosującymi przemoc;
• podniesienie kompetencji 5 członków GKRPA przez udział w 5 szkoleniach zewnętrznych z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.

Środki finansowe wykorzystane podczas realizacji zadań powiązanych z celem operacyjnym nr 3: 22.070,44 zł

Cel operacyjny nr 4:

Inicjowanie i wskazywanie kierunków działań w zakresie rozwoju przedsięwzięć profilaktycznych oraz upowszechniania standardów profilaktycznych.

Zadania zrealizowane w 2022 roku powiązane z celem operacyjnym nr 4:

W ramach tego zadania w klasach  V i VI w trzech szkołach podstawowych  przeprowadzono rekomendowany program profilaktyki uniwersalnej pn. „Debata”. Celem ogólnym tego programu jest wzmocnienie postaw pro-abstynenckich u nastolatków stojących przed progiem inicjacji alkoholowej. Z kolei cele szczegółowe to :

• wzrost wiedzy o możliwościach rozwoju bez używania substancji psychoaktywnych i zmiana błędnych  przekonań normatywnych (pro - alkoholowych  norm środowiskowych),
• klaryfikacja wartości  w kierunku promocji zdrowego stylu życia,
• wzmocnienie  tendencji  do podejmowania abstynencji w sytuacji nacisków środowiskowych - osłabienie siły presji  rówieśniczej oraz presji ze strony  środowiska  dorosłych.

Program adresowany jest do uczniów klas V i VI, gdyż jak wynika z różnych badań właśnie w tym wieku młodzież bardzo często podejmuje inicjację alkoholową. Został on przeprowadzony w okresie od kwietnia do czerwca 2022r., czyli przed samymi wakacjami. Termin ten został wybrany nieprzypadkowo, bowiem podczas wakacji mają miejsce sytuacje  sprzyjające  sięganiu po alkohol.  W związku z tym  realizację „Debaty” zaplanowano tak aby dzięki udziałowi w programie przynajmniej niektórzy młodzi ludzie podjęli właściwą decyzję zdrowotną.  

Oprócz programu „Debata” w klasach VIII trzech szkół podstawowych na terenie Głuchołaz  przeprowadzono rekomendowany program profilaktyki uniwersalnej pn. „Archipelag Skarbów”. Jest to program ukierunkowany na ograniczenie  zachowań problemowych ( używanie alkoholu, narkotyków, wczesne  zachowania seksualne, przemoc rówieśnicza) realizowany  w formie mitingów w dużych grupach. Uzupełnia on oraz wzmacnia szkolny program profilaktyczny i wychowawczy spełniając również interdyscyplinarną  funkcję edukacyjną silnie związaną  z podstawą  programową. Integralnym  elementem programu jest szkolenie zawodowe nauczycieli  w zakresie metodologii pracy warsztatowej w dużej grupie i wzmacniania kompetencji wychowawczych. Szkoleniem w zakresie kompetencji wychowawczych objęci są również rodzice uczniów biorących udział w programie.

Dzięki przeszkoleniu nauczycieli i uzyskaniu przez nich certyfikatów uprawniających do realizacji  rekomendowanych programów profilaktycznych programy takie  jak „Przyjaciele Zippiego” czy „Program Domowych Detektywów” były realizowane na bieżąco na terenie macierzystych szkół przeszkolonych pedagogów.  

Efekty zrealizowanych działań:

• realizacja przez zewnętrznych specjalistów 2 różnych rekomendowanych programów profilaktycznych  ( Archipelag Skarbów, Debata) ;
• zrealizowanie w 3 szkołach podstawowych 13 edycji w/w rekomendowanych programów profilaktycznych;
• udział w w/w rekomendowanych programach profilaktycznych 357 uczniów, 73 nauczycieli i 13 rodziców;
• realizacja 3 różnych rekomendowanych programów realizowanych przez przeszkolonych nauczycieli (Domowi Detektywi, Przyjaciele Zippiego, Fantastyczne Możliwości);
• udział 336 uczniów, 19 nauczycieli oraz 393 rodziców w rekomendowanych programach profilaktycznych realizowanych przez przeszkolonych nauczycieli.

Środki finansowe wykorzystane podczas realizacji zadań powiązanych z celem operacyjnym nr 4: 23.000 zł

Cel operacyjny nr 5:

Inicjowanie i wskazywanie kierunków działań  w zakresie pomocy dla dzieci z  rodzin z problemem alkoholowym oraz pomocy dla osób doznających  przemocy w rodzinie.

Zadania zrealizowane w 2022 roku powiązane z celem operacyjnym nr 5:

W trybie otwartego konkursu ofert ogłoszonego przez Burmistrza Głuchołaz przekazano dotację Polskiemu Komitetowi Pomocy Społecznej w Głuchołazach na prowadzenie placówki wsparcia dziennego w formie specjalistycznej.

Placówka swoją pomocą łącznie obejmowała  ok. 30 dzieci w wieku 6-16 lat z rodzin alkoholowych, ubogich i niewydolnych wychowawczo. Organizowała różnego rodzaju zajęcia oraz czas wolny zarówno w czasie roku szkolnego, jak i w okresie wakacji i ferii zimowych. Dzięki temu 30 dzieci uczestniczyło w tzw. Akcji Letniej, a  10 wyjechało na kolonię. Podopieczni placówki mieli także możliwość uczestniczenia w zajęciach edukacyjnych, psychoedukacyjnych, socjoterapeutycznych, logopedycznych, korekcyjno – kompensacyjnych, ogólnorozwojowych, profilaktyczno - wychowawczych oraz korzystania z pomocy psychologa. Ponadto brali udział w programach profilaktycznych z zakresu uzależnień, zapobiegania przemocy oraz wykorzystania seksualnego.  Ze względu na sytuację w Ukrainie nie pomijano także tematyki   tolerancji czy depresji wśród dzieci i młodzieży. Zajęcia prowadzone były grupowo oraz w kontakcie indywidualnym. Współpracowano także z rodzicami dzieci uczęszczających do placówki.

W 2022r. kontynuowano działalność punktu konsultacyjnego. Członkom rodzin, w których występuje przemoc oraz choroba alkoholowa, a także innym osobom potrzebującym pomocy udzielano bezpłatnych porad prawnych, psychologicznych, wsparcia oraz informowano o możliwościach uzyskania pomocy. W punkcie z poradnictwa skorzystało 37 osób, w tym 17 z rodzin, w których występuje problem alkoholowy, 10 – przemoc, 3- problemy związane z narkotykami. Niektóre osoby kilkakrotnie korzystały z poradnictwa i łącznie udzielono 78 porad, w tym prawne, psychologiczne i informacyjno - wspierające. Oprócz porad w sprawach bezpośrednio związanych z problemem przemocy czy alkoholizmem w rodzinie - pomagano także w sprawach spadkowych, alimentacyjnych, sprawowania wyłącznej opieki nad dzieckiem, ustaleniem ojcostwa itp. Punkt czynny był 12 godzin w miesiącu (4 godziny porady prawne, 4 godziny – poradnictwo informacyjno - wspierające oraz 4 godziny pomoc psychologiczna ).

Dzieciom z rodzin dotkniętych przemocą oraz alkoholizmem udzielana była także  pomoc psychologiczna (8 godzin miesięcznie). Psycholog pracował z dziećmi, które kierowane były do niego w ramach procedury „Niebieskie Karty”, a także przez pedagogów szkolnych czy kuratorów sądowych w związku ze zgłaszanymi problemami. Problemy te najczęściej dotyczyły zaburzeń lękowych, obniżonej samooceny, obniżonego nastroju, nadmiernego poczucia odpowiedzialności, trudności w funkcjonowaniu w grupie, trudności szkolnych, zachowań destrukcyjnych i autodestrukcyjnych, niedostatku wsparcia, zrozumienia ze strony rodziców, poczucia odrzucenia i zaburzeń emocjonalnych.  
Z pomocy psychologicznej skorzystało 27 dzieci w przedziale wiekowym 3-17 lat: w tym 3 dzieci, które doświadczyły przemocy fizycznej, 8- psychicznej, 3 – zaniedbania, 6 dzieci -było świadkami przemocy, 7 - pochodziło z rodzin objętych procedurą „Niebieskie Karty”, 4 - z rodzin, gdzie występuje problem alkoholowy, 4 –z rodzin z problemem narkotykowym, 6 - dzieci doznało przemocy od nietrzeźwego rodzica. Z pomocy i poradnictwa psychologa w 2022r. skorzystało także 15 rodziców. Zgłaszali oni  głównie trudności  związane z relacjami  z dziećmi, rozumieniem ich trudnych zachowań oraz w konsekwentnym stawianiu granic.

Po raz kolejny przeprowadzone zostały warsztaty umiejętności wychowawczych dla rodziców pn. „Kocham, lubię, szanuję… czyli o wychowaniu bez przemocy”. Warsztaty odbywały się w Świetlicy Socjoterapeutycznej w terminie od 24.10.2022r. - 28.11.2022r. Udział w zajęciach pozwolił uczestnikom na wymianę doświadczeń z prowadzącymi zajęcia ale też z rodzicami  będącymi w podobnej sytuacji życiowej. Stanowiło to pewnego rodzaju  wsparcie  w pokonywaniu trudności  związanych z opieką  i wychowaniem dzieci. Uczestnictwo w zajęciach pozwoliło także na:

1. poznanie metod wychowawczych opartych na zrozumieniu i szacunku,
2. zdobycie umiejętności wyznaczania granic (zachowując przy tym  możliwość osiągnięcia  postawionych  celów),
3. zdobycie umiejętności  reagowania na trudności związane z etapami rozwoju dziecka,
4. zdobycie umiejętności  radzenia sobie  z emocjami swoimi i dziecka. 

Metody zastosowane podczas realizacji zajęć  miały  dla uczestników nie tylko walor edukacyjny, ale stanowiły także  ciekawą formę spędzenia czasu, pobudzały wyobraźnię i zachęcały  do współpracy  i aktywności. Warsztaty  obejmowały 12 godzin i uczestniczyło w nich 10 osób.

Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, nowelizując procedurę „Niebieskie Karty” zobowiązała do posługiwania się nią, poza policją, pomocą społeczną i oświatą, również gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych. W związku z tym Członkowie Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Głuchołazach zajmowali się problemem przemocy w rodzinie. Czynności  podejmowane  były w ramach  procedury „Niebieskie Karty” uruchamianej głównie przez policjantów i pracowników socjalnych. Jednak w ubiegłym roku również Przewodnicząca Gminnej Komisji wszczynała procedurę „Niebieskie  Karty”,  w  związku z czym została  ona koordynatorem działań realizowanych w ramach tej procedury. Ponadto była ona  powołana w skład 18 grup roboczych pracujących nad indywidualnym przypadkiem przemocy w rodzinie (liczba ta dotyczy tylko grup powołanych w 2022r.). Nadal też 2 osoby  reprezentowały Komisję w Zespole Interdyscyplinarnym.

Efekty zrealizowanych działań:

• działalność  placówki wsparcia dziennego w formie specjalistycznej;
• objęcie opieką  w/w placówki  30  dzieci i ich rodziców;
• działalność punktu konsultacyjnego, w ramach której udzielono  78 porad dla 37 osób;
• objęcie pomocą psychologiczną 27 dzieci i 15 rodziców;
• udział 10 osób w warsztatach kompetencji rodzicielskich;
• uruchomienie i prowadzenie przez przedstawiciela GKRPA 2 procedur „Niebieskie Karty” ;
• objęcie interdyscyplinarną pomocą 2 rodzin w ramach w/w procedur „Niebieskie Karty”;
• udział członka GKRPA w pracach 18 grup roboczych .

Środki finansowe wykorzystane podczas realizacji zadań powiązanych z celem operacyjnym nr 5: 256.132,32 zł

Cel operacyjny nr 6:

Inicjowanie i wskazywanie kierunków działań  w zakresie ograniczania dostępności alkoholu i zapewnienia egzekwowania przepisów.

Zadania zrealizowane w 2022 roku powiązane z celem operacyjnym nr 6:

W celu zapewnienia egzekwowania przepisów, zwłaszcza w zakresie sprzedaży alkoholu osobom nieletnim przeprowadzono szkolenie sprzedawców napojów alkoholowych w formie terenowej z udziałem „Tajemniczego Klienta. „Tajemniczy klient”  to osoba, która ma ukończone 18 lat,  jednak wiek jej oceniany jest na znacznie niższy. Podejmowała ona próby zakupu alkoholu przy użyciu  metod powszechnie znanych osobom nieletnim. Miało to na celu sprawdzenie na ile sprzedawca gotowy jest sprzedać alkohol osobie, co do której  może mieć wątpliwości odnośnie jej  pełnoletności. Po zrealizowaniu tego zdania  następowało szkolenie, w ramach którego trener – profilaktyk  udzielał pochwały lub nagany  w zależności od wyniku przeprowadzonej próby.

Ponadto  Członkowie  Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych opiniowali wnioski przedsiębiorców starających się o wydanie zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych w miejscu i poza miejscem sprzedaży odnośnie zgodności z przepisami wykonawczymi ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. W 2022r. zaopiniowano 29 takich wniosków. W ramach swojej działalności Komisja przeprowadziła także 8 kontroli placówek handlowych i gastronomicznych  w zakresie przestrzegania warunków i zasad korzystania z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, w trakcie których skontrolowano 9 placówek. Podczas kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości.

  Efekty zrealizowanych działań:

• przeprowadzenie przez GKRPA 8 kontroli w zakresie przestrzegania warunków i zasad korzystania z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych oraz skontrolowanie 9 placówek prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych;
• zaopiniowanie 29 wniosków o wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych;
• przeszkolenie 46 sprzedawców alkoholu w 46 punktach sprzedaży napojów alkoholowych.

Środki finansowe wykorzystane podczas realizacji zadań powiązanych z celem operacyjnym nr 6:  4.410 zł

Cel operacyjny nr 7:

Inicjowanie i wskazywanie kierunków działań w zakresie redukcji szkód, leczenia, rehabilitacji i reintegracji społecznej osób uzależnionych (alkohol, narkotyki, uzależnienia behawioralne) i ich bliskich  

Zadania zrealizowane w 2022 roku powiązane z celem operacyjnym nr 7:

W 2022r. tak jak w latach poprzednich działała Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Komisja pracowała w 2 zespołach zajmujących się motywowaniem osób nadużywających alkoholu do podjęcia leczenia odwykowego oraz w zespole kontrolującym placówki handlowe i gastronomiczne w zakresie przestrzegania warunków i zasad korzystania z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych.

Członkowie Komisji uczestniczyli w 13 posiedzeniach oraz w 12 dyżurach motywujących, podczas których przeprowadzane były rozmowy ze  zgłoszonymi osobami oraz członkami ich rodzin. Wystosowano łącznie 64 informacje o posiedzeniach Komisji oraz zaproszenia, do niektórych osób po kilka  razy.  

W ubiegłym roku  Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Głuchołazach   przyjęła 13 zgłoszeń, w tym 3 zgłoszenia dotyczyły kobiet oraz 6 razy wystąpiła do sądu o zobowiązanie do leczenia odwykowego.

W ostatnich latach Komisja odnotowuje coraz mniejsza liczbę wpływających do niej zgłoszeń dot. osób nadużywających alkoholu. Trudno jednak jednoznacznie wskazać przyczynę takiego stanu rzeczy. Można jedynie domniemywać, że jest to związane z tym, że dużo osób z kręgu nadużywających alkoholu zostało już zgłoszonych. Część z nich prawdopodobne odbyła leczenie odwykowe i nadal utrzymuje abstynencję. Część z kolei podjęło leczenie ale co jakiś czas „zapija”,  potem jednak wraca  do abstynencji. W takiej sytuacji rodziny już nie ponawiają zgłoszenia, wiedzą bowiem jak będzie przebiegać  picie alkoholu i czym się skończy. Są pewnie i tacy, którzy pomimo leczenia ( nawet wielokrotnego) nadal piją i nie zmieniają swojej sytuacji życiowej. W tym przypadku rodziny mogły już zrezygnować z podejmowania prób leczenia swojego bliskiego i albo zaakceptowały taki stan, albo zostawiły go sobie samemu.  Wobec powyższego do Komisji trafiają prawdopodobnie głównie zgłoszenia osób, które jeszcze nie widnieją w jej ewidencji. Są tam także takie, które dotyczą osób  kilkukrotnie zgłaszanych i nadal pijących. W związku z tym są one nadal  zgłaszane do Gminnej Komisji, z nadzieją, że może tym razem się uda i podejmą one leczenie odwykowe. Należy jednak pamiętać, że ilość wniosków wpływających do Gminnej Komisji Rozwiazywania Problemów Alkoholowych nie odzwierciedla  całego problemu. Alkoholizm dotyka bowiem wiele osób, które jednak  nigdzie nie są rejestrowane.

Mając na uwadze fakt, że psychoterapia uzależnienia od alkoholu wymaga  aktywności pacjenta i jego wewnętrznej  motywacji, wykonując czynności  w ramach procedury  zobowiązania do poddania się leczeniu odwykowemu Członkowie Komisji starają się  zmotywować  osobę uzależnioną do rozpoczęcia  leczenia i zmiany swojego życia. W tym celu wykorzystują zgromadzony materiał tj. zgłoszenie, informacje, notatki służbowe itp.  Jednak często dzieje się tak, iż pomimo skierowania przez Komisję osoby nadużywającej alkoholu  na leczenie odwykowe nie zgłasza się ona do Poradni  lub zaczyna leczenie - ale go nie kończy.  Czasami też zdarzają się osoby, które w ogóle nie chcą się leczyć. W takim przypadku, kiedy zachodzą ustawowe przesłanki Gminna Komisja występuje do Sądu Rejonowego w Prudniku z wnioskiem o przeprowadzenie badania przez biegłych sądowych w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i zastosowanie leczenia odwykowego. Postanowienie wydane przez sąd ważne jest 2 lata, a po tym okresie  procedurę trzeba zaczynać od początku. Wobec takiego rozwiązania  do Komisji trafiają  osoby, które były już wcześniej zgłaszane i kierowane  do sądu.

W ramach tego zadania oprócz Gminnej Komisji działały stowarzyszenia abstynenckie, którym w drodze otwartego konkursu ofert ogłoszonego  przez Burmistrza Głuchołaz udzielono dotacji na realizację zadania publicznego pn.  „Prowadzenie działań skierowanych do osób uzależnionych, abstynentów i ich rodzin przez prowadzenie Klubu  Abstynenta”. Dotację w wysokości   30. 000 zł otrzymało Stowarzyszenie Klubu Abstynenta „AZYL”. Z kolei  Stowarzyszenie „Słoneczna Dolina”,  otrzymało tylko jedną transzę  dotacji w wysokości 20.000 zł, bowiem rozwiązało umowę i zrezygnowało z realizacji zleconego zdania publicznego. Stowarzyszenia ( początkowo dwa, później już tylko jedno) w ramach zadania prowadziły klub abstynenta oraz podejmowały działania wspierające abstynencję osób uzależnionych od alkoholu oraz zdrowienie ich rodzin. Dzięki ich działaniom   trzeźwe osoby uzależnione mogły uzyskać pomoc i wsparcie w trudnych dla siebie chwilach.  Ma to ogromne znaczenie zważywszy na fakt, że stres, frustracja, strach czy uczucie bezsilności bardzo często sprzyjają sięgnięciu po alkohol. To z kolei w przypadku alkoholików nie kończy się na jednorazowym upiciu tylko zazwyczaj uruchamia  różnej długości i intensywności ciąg alkoholowy. Dlatego aby zapobiegać takim sytuacjom środowiska abstynenckie oprócz stałej działalności klubowej organizują rożnego rodzaju imprezy okolicznościowe,  wyjazdy trzeźwościowe. W 2022r. był to wyjazd do Częstochowy, w którym wzięło udział 16 osób. Przeprowadzono także warsztaty rehabilitacyjne obejmujące „Trening radzenia sobie ze złością” , z którego skorzystało 20 osób.

Efekty zrealizowanych działań:

• przeprowadzenie 13 posiedzeń i 12 dyżurów GKRPA, podczas których podejmowano  tematy związane z profilaktyką uzależnień oraz prowadzono rozmowy motywujące do podjęcia leczenia odwykowego;
• przeprowadzenie z 5 osobami  rozmów motywujących do podjęcia leczenia odwykowego oraz rozmów z 14 członkami ich rodzin;
• złożenie przez GKRPA do Sądu Rejonowego w Prudniku 6 wniosków dot. zobowiązania do leczenia odwykowego;
• przekazanie dotacji 2 organizacjom pozarządowym  działającym na rzecz osób uzależnionych  od alkoholu oraz ich rodzin;
• działalność 2 klubów abstynenta;
• udział 20 osób uzależnionych i członków ich rodzin w zajęciach klubu abstynenta. 

Środki finansowe wykorzystane podczas realizacji zadań powiązanych z celem operacyjnym nr 7: 81.245,15zł

Ogółem w 2022r. na realizację działań podjętych w ramach  Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywana Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2022-2025  wydano łączną kwotę  421.741,59 zł. Wpływy z tzw. korkowego w 2022r. wyniosły 541.120,24zł. Środki pochodzące z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych mogą zostać wykorzystane tylko na realizację Gminnych Programów, a środki  niewykorzystane w danym roku budżetowym przeznaczane są na realizację Programu w kolejnym roku.

W 2022r. dzięki wyżej wymienionym środkom w ramach Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywana Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2022-2025 podejmowano różne  działania  zmierzające do zapobiegania oraz rozwiązywania  problemów wynikających ze spożywania napojów alkoholowych, używania narkotyków czy związanych z uzależnieniami  behawioralnymi. Planując działania starano się aby obejmowały one  płaszczyzny, na których występują bądź mogą wystąpić powyższe problemy. Upraszczając można więc powiedzieć, że  edukowano, informowano, badano, szkolono, pomagano czy kontrolowano. Jednak za wszystkimi tymi określeniami, kryją się konkretne działania.  Dzięki nim dzieci z rodzin zagrożonych lub rodzin, w których już występują problemy miały gdzie bezpiecznie spędzać czas wolny po lekcjach. W czasie lekcji mogły natomiast uczestniczyć w programach profilaktycznych, dzięki którym być może podejmą właściwe decyzje w sytuacjach związanych z alkoholem czy narkotykami. To z kolei może skutkować tym, że w przyszłości nie będą mieć problemów z tymi środkami, a ich rodziny będą żyć spokojnie.

Dzięki realizacji Gminnego Programu w 2022r. nauczyciele mogli podnieść swoje kompetencje odnośnie profilaktyki uzależnień. Dzięki temu na terenie gminy jest coraz więcej specjalistów w zakresie realizacji rekomendowanych programów profilaktycznych, których treści w każdej chwili mogą zostać przekazane dzieciom i młodzieży.

Z kolei  realizacja programu „Lato z GOSiR”  pozwoliła na zorganizowanie zajęć podczas wakacji, czyli w okresie kiedy dzieci podczas nieobecności rodziców mają najwięcej wolnego czasu i swobody. Wtedy też bardzo często  przychodzą im do głowy  różne pomysły, wśród nich także te niebezpieczne dla zdrowia. Aby właśnie zadbać o zdrowie psychiczne najmłodszych,  zwłaszcza  w obszarze uzależnień czy przeciwdziałania przemocy w rodzinie realizowane były rekomendowane programy profilaktyczne, a także  udzielano pomocy psychologicznej. Korzystały z niej nie tylko dzieci ale także ich rodzice, bo  Gminny Program to nie tylko działania dla dzieci ale także dla osób dorosłych. To właśnie osoby dorosłe mogły korzystać z pomocy zarówno prawnej, psychologicznej jak i informacyjnej w sytuacjach alkoholizmu, narkomanii czy przemocy w rodzinie.  

W ramach Gminnego Programu pomyślano także o tych, którzy znaleźli się w błędnym kole uzależnienia i potrzebują pomocnej dłoni. Z pewnością mogli ją znaleźć  w klubie abstynenta, który funkcjonował dzięki udzielonej dotacji. Natomiast  ci, którzy nie widzą u siebie problemu ( bo taki jest mechanizm uzależnienia), mimo to ich bliscy szukają dla nich ratunku, mogli skorzystać z możliwości jakie daje procedura  zobowiązania do podjęcia leczenia odwykowego prowadzona przez Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Komisja zwracała uwagę także na inne problemy, w tym przemoc w rodzinie, o czym świadczy uruchamianie procedury „Niebieskie  Karty” oraz udział w pracach Zespołu Interdyscyplinarnego czy  grup roboczych. Dzięki temu rodziny, w których występuje przemoc objęte były interdyscyplinarną pomocą różnych specjalistów.

Podejmowane były także działania mające na celu sprawdzenie  przestrzegania przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Gminna Komisja przeprowadzała kontrole placówek handlowych i gastronomicznych sprzedających napoje alkoholowe. Każda taka kontrola była sygnałem, że  szczególnie ważne jest aby alkohol sprzedawany był zgodnie z prawem, zwłaszcza w kontekście jego sprzedaży osobom niepełnoletnim. Z kolei zorganizowany w ramach Gminnego Programu zakup alkoholu przez Tajemniczego Klienta z pewnością pokazał jak łatwo pomylić się w ocenie wieku kupującego, a przeprowadzone później szkolenie przypomniało, że prawo wymaga od sprzedawców konkretnych działań, których niepodjęcie naraża na poważne konsekwencje zarówno  sprzedającego jak i kupującego.

Reasumując w ramach Gminnego Programu w 2022r. podejmowano działania, które  zgodnie z definicją profilaktyki uzależnień miały na celu ograniczanie rozmiarów używania lub nadużywania substancji psychoaktywnych oraz zapobieganie różnorodnym problemom z tym związanym zanim one wystąpią, a także  uznając, że przemoc w rodzinie narusza podstawowe prawa człowieka - działania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.